W 2006 r. miał miejsce wypadek komunikacyjny, w którym śmierć poniosły cztery osoby. Sporna w przedmiotowej sprawie była wysokość kwoty zadośćuczynienia i odszkodowania należna członkom rodziny po śmierci najbliższych osób.

Sąd Okręgowy w Warszawie podzielił argumentację prawników kancelarii, iż śmierć najbliższych osób spowodowała szereg zmian w funkcjonowaniu systemu rodzinnego powodów. Prawo do życia w rodzinie i utrzymania tego rodzaju więzi stanowi dobro osobiste członków rodziny i podlega ochronie na podstawie art. 23 i art. 24 k.c. Więź ta została bezpowrotnie utracona na skutek zawinionego działania sprawcy wypadku drogowego. Co istotne zadośćuczynienie nie jest wypłacane automatycznie. W każdym przypadku konieczne jest wykazanie, że śmierć spowodowała krzywdę osób uprawnionych do otrzymania zadośćuczynienia. Rolą pełnomocnika w sprawach o odszkodowanie i zadośćuczynienie jest wykazanie wszystkich istotnych okoliczności (nadanie im odpowiedniej rangi), które są brane przez sąd pod uwagę przy zasądzaniu kwoty zadośćuczynienia i odszkodowania.

Roszczenie dzieci po śmierci ojca i matki na skutek wypadku komunikacyjnego w 1997 r. Kierujący pojazdem osobowym marki zjechał na prawą stronę jezdni i uderzył w przydrożne drzewo. Na skutek zaistniałego zdarzenia kierujący i pasażerowie (rodzice powodów) ponieśli śmierć na miejscu. W sprawie przedmiotowego wypadku komunikacyjnego  zostało wydane postanowienie o umorzeniu dochodzenia wobec śmierci sprawcy wypadku.

Żądania powodów zostały przez Sąd Okręgowy w Siedlcach uznane za w pełni zasadne i w całości zasługujące na uwzględnienie.

W przedmiotowej sprawie bezspornym było, iż pozwany TUiR W.  S. A. z siedzibą w Warszawie jako ubezpieczyciel posiadacza pojazdu w zakresie odpowiedzialności cywilnej za szkody związane z ruchem pojazdu ponosił odpowiedzialność cywilną za skutki wynikłe z przedmiotowego zdarzenia. Pozwany co prawda w odpowiedzi na pozew negował swoją odpowiedzialność wskazując na odpowiedzialność osoby trzeciej, jednak doświadczenie i zaangażowanie prawników kancelarii pozwoliło udowodnić odpowiedzialność pozwanego i wygrać sprawę.

W ocenie Sądu przedstawione w sprawie dowody, w szczególności ze źródeł osobowych w sposób bezsporny wskazują, iż powodów z rodzicami łączyła silna więź w relacjach dzieci – rodzice. Cała piątka tworzyła jedną, prawidłowo funkcjonującą, kochającą się rodzinę. Powodowie w chwili śmierci byli małoletnimi dziećmi. Wypadek samochodowy rodziców i ich śmierć była dla nich bardzo traumatycznym przeżyciem. W jednej chwili przestał istnieć ich bezpieczny, pełen pozytywnych uczuć świat.

Sąd uwzględnił również w całości żądanie powodów zapłaty na ich rzecz odszkodowania na podstawie art. 446 § 3 kc. Zgodnie ze wskazanym przepisem jeżeli wskutek uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia nastąpiła śmierć poszkodowanego,  Sąd może od zobowiązanego do naprawienia szkody przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego stosowne odszkodowanie, jeżeli wskutek jego śmierci nastąpiło znaczne pogorszenie ich sytuacji życiowej. Pogorszenie sytuacji życiowej obejmuje szkody, które choć w pewnym stopniu dają się ocenić materialnie. Szkody takie zachodzą przykładowo w przypadku utraty ojca lub matki przez małoletnie dzieci. W tym przypadku jeśli nawet świadczenia podstawowe zmarłego na rzecz najbliższych członków rodziny zostaną zrekompensowane w inny sposób, np. zgodnie z art. 446 § 2 kc lub poprzez świadczenia z ubezpieczenia społecznego, to jednak pozostaje rozległa dziedzina utraty świadczeń z zakresu wzajemnej pomocy, opieki, wychowania itp., których w ramach odszkodowania z art. 446 § 2 kc czy świadczeń z ubezpieczenia społecznego pokryć nie można. Ścisłe, rachunkowe określenie rozmiarów tych szkód jest niemożliwe i dlatego wchodzi w grę przyznanie „stosownego odszkodowania” na podstawie art. 446 § 3 kc. Podkreślić należy, że sfera zastosowania art. 446 § 3 kc nie ogranicza się jednak tylko do szkód mających choć częściowo charakter materialny, mogą bowiem istnieć szkody, które w ogóle nie mają charakteru materialnego, lecz stanowią pogorszenie sytuacji życiowej. Pogorszenie sytuacji życiowej zachodzi zatem zarówno wtedy, gdy szkody spowodowane przez śmierć osoby najbliższej mają w pewnym stopniu charakter materialny, wykraczający poza zakres art. 446 § 1 i 2 kc, jak i wtedy, gdy szkody te takiego charakteru wprawdzie nie mają, lecz polegają na obiektywnym pogorszeniu pozycji życiowej danej osoby w świecie zewnętrznym. Określenie znacznego pogorszenia sytuacji życiowej należy odczytywać nie tylko w materialnym aspekcie zmienionej sytuacji bliskiego członka rodziny zmarłego, ale w szerszym kontekście, uwzględniającym przesłanki pozaekonomiczne określające tę sytuację. Do tych ostatnich niewątpliwie zaliczyć należy utratę oczekiwania przez osobę poszkodowaną na pomoc i wsparcie członka rodziny, których mogła ona zasadnie spodziewać się w chwilach wymagających takich zachowań. Dlatego też wszystkie te okoliczności muszą być brane pod uwagę przy określaniu należnego uprawnionemu stosownego odszkodowania (por. przykładowo wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 listopada 2010r. II CSK 213/10 LEX nr 950429, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 kwietnia  2008r. V CSK 544/07 LEX nr 424335, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 stycznia 1968 r., I PR 424/67, LEX nr 6263). Znaczne pogorszenie sytuacji życiowej, o którym mowa we wskazanym przepisie obejmuje zatem niekorzystne zmiany bezpośrednio w sytuacji materialnej najbliższych członków rodziny zmarłego, jak też zmiany w sferze dóbr niematerialnych, które rzutują na ich sytuację materialną.

Roszczenie dzieci po śmierci rodziców poszkodowanych w wypadku komunikacyjnym w 1998 r. Kierujący samochodem ciężarowym, podczas przystępowania do manewru wyprzedzania pojazdu zaprzęgowego nie upewnił się należycie o tym, że jadący za nim pojazd rozpoczął manewr wyprzedzania i uderzył w tył wozu konnego, w wyniku czego rodzice powodów ponieśli śmierć na miejscu.

.

W aktualnym stanie prawnym istnieje dwojaka możliwość dochodzenia zadośćuczynienia za śmierć osoby bliskiej na skutek czynu niedozwolonego. W dniu 3 sierpnia 2008 r. przepis art. 446 k.c. został zmieniony przez dodanie § 4, zgodnie, z którym sąd może przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego, którego śmierć nastąpiła wskutek uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Poprzednio obowiązujący stan prawny nie dawał tak wyraźnej podstawy do przyznania członkom rodziny zmarłego zadośćuczynienia, aczkolwiek wypracowało ją orzecznictwo sądowe. Po wejściu w życie z dniem 23 sierpnia 1996 r. przepisu art. 448 k.c. uznano w wyroku z dnia 14 stycznia 2010 r., IV CSK 307/09 (nie publ.), że ten właśnie przepis, a nie art. 446 § 3 k.c. stanowi podstawę ochrony odrębnego dobra osobistego, jakim jest bliska relacja pomiędzy zmarłym, a osobą mu najbliższą. Dodanie § 4 do art. 446 k.c. wywołało wątpliwości odnośnie relacji tego przepisu i art. 448 k.c. Sąd Najwyższy wyjaśnił je w uchwale z dnia 27 października 2010 r., sygn. akt III CZP 76/10 (OSNC-ZD 2011, nr B, poz. 42), w której uznał, że najbliższemu członkowi rodziny zmarłego przysługuje na podstawie art. 448 k.c. w związku z art. 24 § 1 k.c. zadośćuczynienie za doznaną krzywdę, gdy śmierć nastąpiła na skutek deliktu, który miał miejsce przed dniem 3 sierpnia 2008 r. Sąd Najwyższy wskazał, że art. 446 § 4 k.c. ma zastosowanie wyłącznie do sytuacji, w której czyn niedozwolony popełniony został po dniu 3 sierpnia 2008 r. Przepis ten nie uchylił art. 448, jego dodanie było natomiast wyrazem woli ustawodawcy zarówno potwierdzenia dopuszczalności dochodzenia zadośćuczynienia na gruncie obowiązujących przed jego wejściem w życie przepisów, jak i ograniczenia kręgu osób uprawnionych do zadośćuczynienia do najbliższych członków rodziny. Stanowisko to zostało potwierdzone w wyrokach Sądu Najwyższego z dnia 10 listopada 2010 r., II CSK 248/10 oraz z dnia 11 maja 2011 r., I CSK 521/10.

         W sprawie niniejszej zdarzenie, które wywołało szkodę miało miejsce w roku 1998 roku, a zatem jeszcze przed wejściem w życie przepisu art. 446 § 4 k.c. Stąd też jedyną podstawą prawną roszczeń powodów o zadośćuczynienie w niniejszym przypadku mógł być przepis art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c. Zresztą w ten sposób zostało sformułowane powództwo i takie twierdzenia faktyczne powodów były podstawą faktyczną ich roszczenia.

Zgodnie z art. 448 k.c., w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia. Uprawnionym do dochodzenia roszczeń jest każdy pokrzywdzony wskutek naruszenia jego dobra osobistego. Także odpowiedzialność może ponosić każdy podmiot stosunku cywilnoprawnego, jeżeli jest sprawcą naruszenia lub odpowiada za sprawcę, także jednostka organizacyjna. Przepis art. 448 k.c. nie wskazuje expressis verbis zasady odpowiedzialności za krzywdę wyrządzoną naruszeniem dóbr osobistych. Jako dominujący w judykaturze i doktrynie należy uznać pogląd, że pokrzywdzony może żądać kompensaty krzywdy od ponoszącego winę (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 grudnia 2002 r. – V CKN 1581/00, OSNC 2004, nr 4, poz. 53, B. Lewaszkiewicz-Petrykowska „W sprawie wykładni art. 448 KC” – PS 1997, nr 1, s. 6 i n., M. Safjan (w:) K. Pietrzykowski, Komentarz, t. I, 2005, art. 448 KC, nb 12-13 oraz A. Szpunar, Zadośćuczynienie…, s. 211-212). Wykładnię tę potwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 24 stycznia 2008 r. (I CSK 319/07, LEX nr 448025), uznając zasadność istnienia w ramach reżimu odpowiedzialności deliktowej jednolitych przesłanek żądania zadośćuczynienia i zasądzenia sumy na cel społeczny. Co do ciężaru dowodu pokrzywdzony żądający na podstawie art. 448 k.c., kompensaty krzywdy nie musi dowodzić bezprawności naruszenia dobra osobistego. Natomiast na pokrzywdzonym spoczywa ciężar dowodu winy, chociażby w najlżejszej postaci, ponieważ przesłanką zasądzenia zadośćuczynienia pieniężnego za naruszenie dóbr osobistych jest krzywda wyrządzona z winy umyślnej lub nieumyślnej, niekoniecznie wskutek rażącego niedbalstwa. Aczkolwiek w przypadku zdarzeń będących wynikiem wypadku samochodowego, tak jak w sprawie niniejszej, zastosowanie znajduje art. 436 § 1 k.c. przewidujący odpowiedzialność na zasadzie ryzyka, a nie winy.

Na podstawie art. 448 k.c., kompensowana jest krzywda, a więc szkoda niemajątkowa wywołana naruszeniem dobra osobistego, polegająca na fizycznych dolegliwościach i psychicznych cierpieniach pokrzywdzonego. Sąd nie ma obowiązku zasądzenia zadośćuczynienia w każdym przypadku wyrządzenia krzywdy naruszeniem dobra, albowiem uwzględnienie roszczeń z art. 448 k.c. ma charakter fakultatywny („Sąd może”). Sąd nie ma obowiązku zasądzenia zadośćuczynienia na podstawie wskazanego przepisu w każdym przypadku naruszenia dóbr osobistych, a przy stosowaniu tego przepisu bierze się pod uwagę całokształt okoliczności faktycznych, w tym winę sprawcy naruszenia dóbr osobistych i jej stopień oraz rodzaj naruszonego dobra (wyrok SN z dnia 19 kwietnia 2006r. II PK 245/2005). Sąd jest natomiast związany wyborem środka, za pomocą, którego pokrzywdzony chce uzyskać kompensatę doznanej krzywdy.

W sprawie niniejszej prawnicy kancelarii udowodnili przed sądem, że na skutek śmierci rodziców powodowie doznali krzywdy. Udowodniliśmy także jej rozmiar. Powodowie byli dziećmi zmarłych, a zatem już chociażby z tego względu łączyła ich z nimi szczególna więź. Byli oni dla nich osobami z najbliższego ich otoczenia rodzinnego. W tym czasie wszyscy powodowie mieszkali jeszcze z rodzicami i wspólnie prowadzili gospodarstwo domowe. Tworzyli zgodną i szczęśliwą rodzinę. Dla małoletnich wówczas powodów  byli oni ich opiekunami prawnymi, osobami, które ich utrzymywały, dbały o nich, bawiły się z nimi, uczyły ich. W przypadku pełnoletnich w dacie zdarzenia pomagali sobie nawzajem w pracach domowych, wspierali się nawzajem, rodzice służyli im radą, pomocą, wsparciem i wice wersa oni rodzicom. Rodzice byli dla wszystkich powodów osobami, z którymi łączyły ich silne więzy emocjonalne i rodzinne.

Roszczenie matki i rodzeństwa po śmierci syna i brata, poszkodowanego w wypadku komunikacyjnym w 1999 r. Kierujący samochodem osobowym w skutek niedostosowania techniki i taktyki jazdy do warunków panujących na drodze, doprowadził kierowany przez siebie pojazd do poślizgu, w następstwie czego pojazd ten przemieścił się na przeciwny pas ruchu i zderzył się z busem przewożącym pasażerów. W wyniku powyższego śmierć na miejscu zdarzenia poniósł pasażer samochodu osobowego.

Sąd Okręgowy w uzasadnieniu wskazał: „Nie może budzić w stanie faktycznym sprawy wątpliwości, że wielodzietna rodzina zmarłego, przed jego śmiercią była bardzo zżyta i funkcjonowała pomyślnie w otoczeniu. W rodzinie panowały prawidłowe relacje interpersonalne. Należy uznać, że cierpienia wszystkich powodów spowodowane utratą najbliższego członka rodziny i to w tak młodym wieku (12 lat), są trudne do jakiegokolwiek przeliczenia na pieniądze. Rolą zadośćuczynienia jest w odpowiedniej mierze zaspokoić cierpienia za doznaną krzywdę, w sprawie za utratę więzi rodzinnych i to nie tyle ich przerwanie, co bezpowrotne pozbawienie na przyszłość.”

Roszczenie żony i córek po śmierci męża oraz ojca, poszkodowanego w wypadku komunikacyjnym w 2007 r. Kierujący samochodem osobowym będąc w stanie nietrzeźwości oraz prowadząc z nadmierną prędkością doprowadził do zderzenia z prawidłowo jadącym samochodem osobowym kierowanym przez poszkodowanego, który w wyniku obrażeń wielonarządowych poniósł śmierć na miejscu zdarzenia.

Sąd Okręgowy w uzasadnieniu wskazał: „nie budzi wątpliwości, że rodzina powodów przez nagłą śmierć męża i ojca doznała wielkiej niepowetowanej krzywdy, gdy uwzględni się „zdrowe” funkcjonowanie tej rodziny za życia poszkodowanego. Powodowie utracili zatem osobę najbliższą, a tym samym więź rodzinną, emocjonalną, prawo do życia w pełnej rodzinie.”

Roszczenie żony i matki po śmierci męża i dziecka oraz dzieci i rodzeństwa po śmierci ojca i brata poszkodowanych w wypadku komunikacyjnym w 1999 r. Kierujący samochodem osobowym będąc w stanie nietrzeźwości, bez uprawnień do kierowania samochodami, na skutek przekroczenia dozwolonej prędkości uderzył w prawidłowo jadący samochód ciężarowy a następnie zderzył się z samochodem osobowym. W wyniku wypadku śmierć poniosły 3 osoby, w tym poszkodowani (kierowca i pasażer prawidłowo poruszającego się samochodu).

Sąd Okręgowy w uzasadnieniu podniósł: „trzeba wskazać, że bez wątpienia wzajemne relacje poszkodowanych z powodami były bliskie. Powodowie zasadnie mogli liczyć na ich wsparcie i pomoc w codziennych sprawach. W wyniku śmierci poszkodowanych dotychczasowe życie powodów uległo załamaniu. Uczucie pustki i rozżalenia towarzyszy im do chwili obecnej.”

Roszczenie syna po śmierci rodziców oraz ojczyma po śmierci pasierbów, poszkodowanych w wypadku komunikacyjnym w 1999 r. Kierująca samochodem osobowym nie dostosowała prędkości do warunków panujących na drodze, w wyniku czego straciła panowanie nad pojazdem i uderzyła czołowo w samochód ciężarowy. W wyniku wypadku śmierć ponieśli poszkodowani, będący pasażerami samochodu osobowego oraz kierująca pojazdem.

W sprawie domagano się również stosownego odszkodowania na rzecz syna po śmierci rodziców oraz na rzecz ojczyma.

W chwili wypadku syn zmarłych miał 2 lata. Sąd Okręgowy w uzasadnieniu wyroku podniósł: „Jedną z przesłanek wpływających na wysokość zadośćuczynienia jest wiek osoby domagającej się jego zapłaty (…) Co prawda znajdujący się na wczesnym etapie rozwoju emocjonalnego małoletni nie uświadamia sobie śmierci rodziców i nieodwracalności ich utraty, jednak, szczególnie w sytuacji powoda, gdy w wypadku stracił on obydwoje rodziców, odczuwa brak osób bliskich, dodatkowo nie rozumiejąc ich przyczyny, czeka na ich powrót. (…) z uwagi na wiek, w którym utracił rodziców, powód nie miał możliwości świadomego ich poznania, nawiązania z nimi więzi o charakterze poznawczym, intelektualnym, a tym samym do rozwinięcia poczucia przynależności i wspólnoty z osobami najbliższymi w ramach rodziny, uznanej przez Konstytucję za podstawową komórkę społeczną”. Uzasadniając przyznanie zadośćuczynienia na rzecz ojczyma Sąd wskazał: „Między (powodem) oraz zmarłymi, mimo braku biologicznego pokrewieństwa rozwinęła się silna rodzinna, emocjonalna i uczuciowa więź (…) Nagłe zerwanie tych relacji spowodowało u powoda poważne problemy zdrowotne(…) Przechodził on silną reakcję żałoby (…) był osobą, która dokonywała identyfikacji zwłok”.

Roszczenie rodziców po śmierci syna oraz siostry po śmierci brata (13 lat), poszkodowanego w wypadku komunikacyjnym w 2013 r. Kierujący potrącił prawidłowo poruszającego się pieszego. Na skutek przedmiotowego zdarzenia chłopiec poniósł śmierć na miejscu.

W sprawie domagano się również stosownego odszkodowania na rzecz rodziców po śmierci syna.

Uzasadniając wyrok Sąd uwzględnił przede wszystkim fakt, że powodowie utracili więź ze swoim bliskim oraz prawo do posiadania pełnej rodziny. „Powodowie muszą nadal żyć ze świadomością utraty syna i przyrodniego brata i towarzyszącym im z tego powodu bólem”.

Sąd wskazał, iż „żałoba w rodzinie powodów nadal trwa, a pustka pozostała po wspólnym dziecku nie zostanie nigdy już zapełniona z uwagi na wiek powodów i ich tragiczne przeżycia związane ze śmiercią”. Odnośnie zasądzonego odszkodowania, w ocenie Sądu nastąpiło znaczne pogorszenie sytuacji życiowej obojga powodów w związku ze śmiercią ich syna. „Obecnie rodzice chłopca utracili oczekiwane wsparcie na przyszłość od syna (…) Zmarły w przyszłości opiekowałby się rodzicami, pomagałby w ciężkich pracach, swoją osobą dawałby gwarancję, że najbliżsi mogą na niego liczyć”.

Wyrok Sądu Okręgowego w Lublinie z dnia 29 sierpnia 2014 r.

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 22 kwietnia 2015 r.

Roszczenie dzieci po śmierci ojca poszkodowanego w wypadku komunikacyjnym w 2001 r. Kierujący samochodem osobowym, będąc pod wpływem alkoholu, na prostym odcinku drogi najechał na prawidłowo jadącego rowerem prawym skrajem jezdni poszkodowanego, który na skutek poniesionych obrażeń zmarł.

Dwójka dzieci zmarłego w chwili wypadku była niepełnoletnia, pozostała trójka była w wieku 18-23 lat.

Sąd I instancji uzasadniając wysokość przyznanych kwot wskazał, iż istotne cierpienia powodów miały charakter przemijający. W niniejszej sprawie wystosowano apelację, żądając podwyższenia przyznanych kwot. Sąd II instancji uwzględnił apelację w części, zasądzając ww. kwoty zadośćuczynienia.

Roszczenie męża i dzieci po śmierci żony oraz matki, a także wnuków po śmierci dziadków, poszkodowanych w wypadku komunikacyjnym w 1999 r. Samochód ciężarowy wjechał w prawidłowo stojący w celu ustąpienia pierwszeństwa samochód osobowy, wskutek czego samochód osobowy został przemieszczony na pas ruchu dla pojazdów jadących w przeciwnym kierunku wprost pod nadjeżdżający samochód ciężarowy. W wyniku wypadku śmierć ponieśli poszkodowani, będący pasażerami samochodu osobowego.

W sprawie domagano się również stosownego odszkodowania po śmierci żony na rzecz męża oraz na rzecz najmłodszej córki.

W uzasadnieniu Sąd wskazał: „W wyniku tragicznej śmierci (poszkodowanych) dotychczasowe życie powodów uległo załamaniu. Uczucie pustki i rozżalenia towarzyszy im do chwili obecnej. Wciąż szukają wytłumaczenia tego co się stało”. U powodów na skutek śmierci osób najbliższych wystąpiła reakcja depresyjna jako reakcja żałoby.

Sąd Okręgowy argumentując przyznanie stosownego odszkodowania w ww. kwotach podniósł, iż: „Należy podkreślić, iż tragiczna śmierć (matki i żony) odbiła się na stanie psychicznym powodów i spowodowała ograniczenie ich aktywności, znacznie uległa też pogorszeniu ich sytuacja finansowa. To wszystko zostało im bezpowrotnie „odebrane”, powodowie utracili środki materialne i niematerialne (opiekę i pomoc), jakich mogli oczekiwać od zmarłej”.